لزوم راه‌اندازی جنبش «شکست تقلب» برای مقابله با اقدامات غیراخلاقی در پژوهش 

 

رویداد‌های مختلفی در زمینه تحقیقات علوم انسانی وجود دارد که اولین رویداد در سال 1620 بود و بسیار جالب است که فرانسیس بیکن می‌نویسد که تحقیقات علمی باید سود و منفعتی برای بشریت داشته باشد. بعد از آن در سال 1632 نظریه گالیله مطرح می‌شود که می‌گفت زمین به دور خورشید می‌‌چرخد که منجر به مباحث اخلاقی می‌شود چراکه برخی این دیدگاه را در تضاد با اخلاق و مذهب می‌دانستند که البته منجر به سکوت وی شد و حدود سیصد سال بعد پاپ دوم از گالیله عذرخواهی کرد. رویداد دیگر در انجمن سلطنتی لندن بود که بیان شد مقالات ارسال شده به مجله این انجمن باید بازنویسی شوند چراکه ممکن بود برخی از داده‌ها درست نباشد. تا اینجا بیانیه‌ای از اخلاق علمی نداریم.

در سال 1796 اولین مسئله پزشکی اتفاق افتاد که به پسری هشت ساله‌، مایعی که ناشی از آبله گاوی بود تزریق کردند تا سیستم ایمنی وی را بالا ببرند. در سال 1830 اتفاق دیگری که رخ داد این بود که یکی از دانشمندان گفت همکاران من یک سری مقالات به چاپ رسانده‌اند اما در همه این تحقیقات داده‌هایی که گزارش داده‌اند تقلب و نادرست هستند. در سال 1885 لویی پاستور، واکسنی را روی یک پسر 9 ساله آزمایش کرد بدون اینکه این واکسن ابتدا روی حیوانات آزمایش شود. در سال 1774 کار دیگری که در حیطه پزشکی انجام شد و واقعاً کاری دردناک بود این بود که یک پزشک در جمجمه فرد بیماری مبتلا به سرطان به نام ماری، سوراخ‌هایی را ایجاد کرد تا از طریق آن جریان الکتریکی وارد جمجمه شده و درد آن را کم کند اما این منجر شد که وی به کما برود و سپس فوت کند. 

 

در سال 1989 نیز شاهد تزریق باکتری تب زرد بدون اطلاع و رضایت بیماران بودیم که منجر به مرگ سه نفر از افراد شد. در سال 1909 نیز اتفاقی افتاد که به مسائل غیر پزشکی مربوط است و در آن سال قطره‌هایی روغنی را ایجاد کردند تا بار الکترونی را طراحی کنند و جالب است که متوجه شدند در اینکار تقلب‌های زیادی صورت گرفته است. در سال 1912 در انگلستان شخصی گفت که تعدادی اسکلت انسان و حیوان پیدا کرده که فسیل هستند و تلاش کرد آنها را در موزه بگذارد اما بعداً متوجه شد که اینها دست‌ساز و جعلی هستند. در سال 1925 دانشگاه ویسکانسین سازمانی را طراحی کرد که در این سازمان اولین قدم برای مالکیت معنوی و مباحث اخلاقی در پژوهش برداشته شد تا اگر کسی چیزی را کشف می‌کند حقوق وی رعایت شود و در همان زمان شخصی که ویتامین دی را برای تقویت چربی‌ها ایجاد کرد اولین فردی بود که توانست ثبت اختراع کرده و از مالکیت معنوی سود ببرد.

 در سال‌های 1932 1972 اتفاقی افتاد که منجر به شکل‌گیری هرچه بیشتر مباحث اخلاقی شد و بسیاری از کشورها به تکاپو افتادند کارهای غیر اخلاقی را کنترل کنند. بحث درباره مطالعه سفلیس بود که منجر به مرگ بسیاری از افراد شد چراکه برخی از داروها را به افراد دادند و به آنها گفتند که برای درمان است اما اساساً درمان آنها در میان نبود و مشکلات زیادی برای آنها به وجود آورد و از جمله در چهارصد شخص آفریقایی که مبتلا به سلفیس شده بودند بیماری تشدید و فاجعه بسیار بزرگی به وجود آمد. در سال 1932 تا 1945 دانشمندی ژاپنی گزارش داد که در واحد ما 731 کار پزشکی که بر روی زندانی‌ها یا اسرای چینی انجام شده همگی غیراخلاقی و ناپسند بوده‌اند که از جمله آنها آزمایش سلاح‌های شیمیایی و میکروبی بوده و باعث مرگ این افراد شده است بدون اینکه خود آنها در جریان باشند که قرار است چنین آزمایش‌هایی روی آنها انجام شود.

 

در سال 1939 تا 1945 نیز دانشمندان آلمانی کارهای غیراخلاقی و غیرانسانی بسیاری در اردوگا‌ه‌ها روی اسرا و زندانیان انجام دادند که از جمله آنها قرار دادن افراد در دمای زیر صفر، وارد کردن مواد عفونی و تشعشعات به بدن آنها و مطالعات ترمیم زخم روی بدن آنها بود و از همین جا بود که مرکز تحقیقات نورنبرگ پیگیر این مسئله شد لذا قوانینی برای مقابله با چنین اقداماتی ایجاد شد. در سال 1940 نیز دو دانشمند پناهنده آلمانی درخصوص برنامه‌های هسته‌ای خطرناک آلمان هشدار دادند و گفتند چنین برنامه‌ای در حال طراحی است که منجر به فاجعه برای تمام دنیا می‌شود. 

 

در سال 1942 تا 1945 یعنی در زمان جنگ جهانی دوم ایالات متحده پروژه منهتن را برای ساخت بمب اتمی در پیش گرفت و به صورت پنهانی تحقیقات علمی را آغاز و بودجه‌ای را برای آن تعیین کردند در حالی که تعیین بودجه برای چنین کارهایی غیرقانونی است. در سال 1945 بمب اتمی بر سر مردم هیروشیما و ناگاساکی ریخته شد که منجر به فاجعه و مرگ افراد غیر نظامی بسیاری شد. همچنین در همین سال هزینه‌هایی برای کارهای تحقیقاتی طراحی کردند که بیشتر آنها نظامی بودند و گفتند هدف از تحقیقات در زمینه علوم و فناوری و تکنولوژی، ارتقای امنیت ملی و همچنین توسعه اقتصادی است.

در سال 1947 آئین‌نامه اخلاق تحقیق در موضوعات انسانی، در نورنبرگ طراحی شد بدین معنی که هرکسی تحقیقات در علوم انسانی انجام می‌‌دهد باید بایسته‌های اخلاقی را رعایت کند. در همان سال یک نشریه به نام دانشمندان شورشی طراحی شد تا از انجام تحقیقاتی که برای ارتش است جلوگیری کنند چراکه معتقد بودند تحقیقات ارتش جنبه مثبت نداشته‌اند و منجر به جنایت و خشونت شده‌اند. در سال 1948 کتابی از آلفرد کینزی منتشر شد که درباره رفتار جنسی بود که این بحث به میزان بیشتری با اخلاق مرتبط می‌شد. در سال 1953 جیمز واتسون به خاطر ارائه ساختار دی ان ای، جایزه صلح نوبل دریافت کرد که البته بعداً مشخص شد که وی داده‌های کلیدی را ارائه نداده و آزمایشات وی بدون اجازه کسانی بوده که از آنها نمونه‌برداری شده است.

 

سال 1957 اولین ماهواره به فضا پرتاب شد که منجر به توسعه بیشتر علم و فناوری شد و رقابت‌های فضایی به وجود آمد و هر کشوری می‌خواست از کشور دیگر عقب نیفتد که در اینجا نیز اتفاقات غیر اخلاقی زیادی رخ داد. در سال 1962 شوک الکتریکی توسط استنلی میلگرام طراحی شد که کارهای غیراخلاقی زیادی در پی داشت. در سال 1964 بیانیه هلسینگی توسط انجمن پزشکی جهانی منتشر شد که در آن اصول اخلاقی برای تحقیقاتی که مرتبط با آزمودنی‌های انسانی است بیان شده است که آخرین بازنگری آن مربوط به سال 2013 است. در سال 1966 هنری بیچر در مجله پزشکی نیوانگلند نوشت که دانشمندان تاکنون بیست و دو کار غیر اخلاقی در تحقیقات سلفیس و هپاتیت انجام داده‌اند. 

 

تا سال 170 مباحثی همانند محافظت کردن از حیوانات و آزار ندادن آنها در جریان تحقیقات مطرح و قانون رفاه حیوانات را طراحی کردند. در همین راستا در سال 1975 کتابی با عنوان «آزادی حیوانات» توسط پیتر سینگر منتشر شد چون بیشتر تحقیقات علمی انجام شده روی حیوانات غیراخلاقی بودند. در سال 1979 کمیسیون ملی حفاظت از تحقیقات انسانی گزارش داد و اعلام کرد باید تمام تحقیقات مرتبط با زیست شناسی انسانی مورد بازنگری قرار گیرند. در سال 1982 ویلیام بروک کتابی منتشر کرد که به رفتارهای نادرست در علم اشاره داشت و گفت این رفتارهای نادرست فراتر از اعترافات خود آنهاست و رفتارهای صادقانه‌ای در جامعه علمی ندارند. 

 

با وجود اقداماتی که در سایر کشورها برای مقابله با تقلب‌های علمی صورت گرفته اما متأسفانه ما در ایران هنوز جنبش شکستن تقلب و بسیاری رفتارهای غیر اخلاقی در پژوهش که انجام می‌شود را مورد توجه قرار نداده‌ایم در حالی که از بسیاری از این اقدامات غیر اخلاقی آگاه هستیم و بسیاری از تحقیقات مورد خرید و فروش هم قرار می‌گیرند و این واقعاً اقدامی دردناک است. تاکنون حتی بیانیه‌ای همانند آنچه در اروپا و آمریکا طراحی شده را متناسب با شرایط علمی کشور طراحی نکرده‌ایم چراکه ممکن است جنس تقلب‌های علمی در کشور ما متفاوت باشد.